0
0
Pivtora roku tomu specialist zi zvjazkiv z hromadsjkistju Oleksandr Todorčuk vyrišyv perejty z rosijsjkoji movy na ukrajinsjku – pry tomu, ščo rosijsjkoju spilkujetjsja vsja joho rodyna ta druzi.
Oleksandr rozpoviv, čy skladno ce bulo zrobyty i v jakyx vypadkax vin vse ž taky perexodytj na rosijsjku.
Pro poštovch
Perejty na ukrajinśku ja vyrišyv u hrudni 2013 roku. Meni skladno skazaty, ščo same stalo ostannim poštovchom. Podiji v krajini, očikuvannia na pojavu svojeji peršoji dytyny… Vse naklaloś odne na inše, i ja počav inakše dyvytysia na svit.
Ce rišennia ne bulo dlia mene čymoś spontannym. Ja, pevno, jak bahato kyjan, čas vid času dumav pro ce. Šče z 17 rokiv u mene bula fiška — za kordonom ja zavždy perechodyv na ukrajinśku movu. Meni ne chotiloś, ščob miscevi meškanci kryčaly meni «Rosija, Rosija!» ta ototožniuvaly moju krajinu z jedynym postradianśkym prostorom. Inozemci choč i spryjmaly mene jak predstavnyka dyvnoho, nevidomoho narodu, ale ne proponuvaly «vodku» i ne vpariuvaly jakuś durniu za šaleni hroši.
Todi ja namahavsia prodovžyty svij eksperyment vdoma, odnak zaznavav fiasko na druhij hodyni — koly vychodyv iz kvartyry. Ta zaraz mav šalenyj poštovch i zmih. Ja vidsviatkuvav Novyj rik u Ľvovi, Ľviv — ce lohične misce, ščob perejty na ukrajinśku. Pryjichav do Kyjeva i prosto prodovžyv spilkuvatysia ne rosijśkoju.
Pro zvyčky ta vidro z krabamy
Koly baťky spytaly, čoho ce ja hovoriu ukrajinśkoju, ja vidpoviv, ščo ce eksperyment na dva tyžni. Potim skazav, ščo eksperyment tryvatyme misiać. Ja rozumiv, ščo do rosijśkoji ne povernuś, ale tiahnuv čas. Ne chotiv pytań i pojasneń, čomu ja tak vyrišyv. V rezuľtati vsi i tak zrozumily, ščo do čoho.
Perejty z odnijeji movy na inšu — ce te same, ščo pozbutysia zvyčky. Tut dije teorija vidra z krabamy. Zhidno z neju, krabu lehše vybratysia z vidra, koly vin tam sam, niž jakščo vono povne inšych krabiv, kotri zatiahatymuť joho nazad.
Inkoly tvoje otočennia ne daje tobi zminiuvatyś. Liudyna prahne kynuty palyty, a druzi jij kažuť: «Vid odnijeji cyharky ničoho ne bude, trymaj!»
Liudy možuť tak čynyty z riznych pryčyn. Napryklad, chtoś sam namahavsia kynuty palyty, jomu ne vdalosia, i vin prahne dovesty, ščo ce nemožlyvo. Ce dije na pidsvidomomu rivni.
Tož u podibnych vypadkach treba zabuty pro dumku otočennia. Chaj chtoś vvažaje tebe frikom abo dumaje, ščo ty, doroslyj mužyk, durneju maješsia. Jakščo vyrišyv, to vyrišyv, jdy vpevneno ta dij za planom.
Pro reakciju
Družyna znala, za koho vona vychodyť zamiž, i v neji ne bulo žodnych pytań. Vona mene pidtrymuvala, namahalaś i sama perejty na ukrajinśku, ale v neji ne vyjšlo. Zdebiľšoho čerez robotu.
Baťky takož iz rozuminniam stavliaťsia do vsich mojich bzykiv. Ale vony ne viryly, ščo ce tryvatyme dovho, i jakyjś čas ne mohly zvyknuty. Mama za pivroku česno pryznalaś: koly ja telefonuju, jij zdajeťsia, ščo to inša liudyna.
U moji rodyni vsi spilkujuťsia rosijśkoju, ale babusia, ščob pidtrymaty mene, perechodyť na ukrajinśku. Bahato otočujučych takož namahajuťsia.
Iz druziamy, znajomymy cpočatku bulo skladno. Kazaly: «Та ладно, хватит, мы видим, что ты можешь». Ale za jakyjś čas usi zvykly i ce perestalo buty temoju dlia obhovoreń ta žartiv. Dlia sebe ja zrobyv vysnovok: najbiľše žartujuť ti liudy, jaki sami chotily b tak včynyty, ale ne vidvažujuťsia.
Pro napovnennia slovamy ta novyj etap
Ja žyvu v Kyjevi, a ne na schodi krajiny, tomu problemy v mene buly radše technični. Vony vynykaly ne čerez otočennia, a čerez te, ščo meni banaľno brakuvalo sliv. Ja stav biľše čytaty ukrajinśkoju.
Budemo vidverti: sučasna ukrajinśka literatura syľno prohraje sučasnij rosijśkij. Žadan, Karpa — ce ne Dina Rubina, v nych mova dosyť prosta. Tomu ja počav čytaty inozemnu klasyku v sučasnomu perekladi. U Radianśkomu Sojuzi inozemnoho avtora spočatku perekladaly rosijśkoju, a potim ukrajinśkoju. Čerez ce ukrajinśkyj pereklad vychodyv dosyť kostrubatym.
Nyzka čudovych perekladiv inozemnoji klasyky je u «Vydavnyctva Staroho Leva». Vony nadzvyčajni, smakuješ pereklad, tobi chočeťsia vypysuvaty ti zvoroty, vytiahaty jich iz knyžky i klasty sobi u holovu. Šče je vydavnyctvo «Osnovy» ta dorosla serija «A-ba-ba-ha-la-ma-ha» — i, na žaľ, use.
Zaraz meni vže skladno hovoryty rosijśkoju, ja dobyraju slova. Ce, pevno, druhyj etap. Je try vypadky, koly ja perechodžu na rosijśku. Peršyj — jakščo chtoś pidrizaje mene na dorozi. U mene v holovi malo ukrajinśkych lajok, tomu ja radiju, koly v interneti chtoś lajeťsia harnoju ukrajinśkoju.
I, do reči, tvory Karpy treba počytaty choča b dlia toho, ščob vyvčyty kiľka ukrajinśkych matiukiv.
Druhyj — koly ja perepovidaju slova jakohoś inozemcia, cytuju joho same rosijśkoju. Ne znaju, čomu. Možlyvo, ce naslidky perekladu fiľmiv rosijśkoju.
Tretij — koly spilkujusia z susidom. Ce duže krutyj diaďko, jakyj u svoji 85 rokiv zavždy maje harnyj nastrij ta cilodobovo zbyraje sklotaru i makulaturu. Vin postijno rozpovidaje anekdoty ta deklamuje virši, ale maje odyn minus — komunistyčni pohliady. U mene ž nemaje žodnoho bažannia jomu ščoś dovodyty, i ja speciaľno dlia nioho perechodžu na rosijśku.
Pro reformy
Perejšovšy na ukrajinśku, ja zrozumiv, ščo Ukrajini potriben zakon pro movu. U niomu treba harantuvaty zachyst mov, i nasampered ukrajinśkoji. Bo zaraz ja zachodžu v knyžkovyj mahazyn i ne možu znajty tam normaľni sučasni knyžky ukrajinśkoju.
Ale zachyščaty movu treba ne v formati: «Hańba Juliji Savostinij, jaka robyť svij proekt rosijśkoju!». Ne možna nikomu ničoho navjazuvaty, varto podavaty pryklad, demonstruvaty perevahy.
Jakščo vidkryvajeťsia ukrajinśka škola, to vona maje buty najkraščoju. Liudy liubliať najkrašče i buduť viddavaty svojich ditej same do cijeji školy.
Krim toho, kožen z nas maje vidčuvaty svoju vidpovidaľnisť. Ne možna kryčaty, ščo v Ukrajini malo normaľnoji muzyky, i ne kupuvaty bilety na koncerty vitčyznianych vykonavciv. Ne možna zakydaty, ščo v nas nemaje kino, i ne maty kvytka na «Povodyria» čy «Plemja».
Ta j Mark Cukerberh ne nadto dosluchajeťsia do pobažań ukrajinomovnoho korystuvača, bo bačyť suchu statystyku. Sami ukrajinci obyrajuť rosijśku versiju akauntiv. Tož nemaje sensu prosto pomachaty praporamy i ničoho ne robyty — treba dokladaty zusyľ.
Opytuvannja pro ukrajinsjku latynycju
